Sandomierz jako jedno z najstarszych miast Polski ma bardzo rozbudowaną historię. Funkcjonujące tu kościoły były świadkiem wielu bitew, wojen, ale także i odrodzenia. W XIII w. większość z nich nie przetrwała krwawego najazdu Tatarów, a w czasie potopu szwedzkiego w XVII w. zabytkowe sandomierskie świątynie zostały spalone lub uszkodzone. Odbudowane kościoły w XIX w. przeszły w ręce zaborców, którzy doprowadzili do usunięcia kilku zakonów. W Sandomierzu funkcjonował drugi w Polsce klasztor dominikanów, klasztor franciszkanów—reformatów oraz pp. benedyktynek. Jednymi z największych zabytków, które możemy zobaczyć na terenie kościołów w Sandomierzu, są najstarszy datowany dzwon w Polsce z 1314 r. i bizantyjskie freski pochodzące z XV wieku.

ZABYTKOWE KOŚCIOŁY W SANDOMIERZU

BAZYLIKA KATEDRALNA NARODZENIA NMP W SANDOMIERZU

HISTORIA BAZYLIKI NARODZENIA NMP:

Bazylika Katedralna Narodzenia NMP jest zdecydowanie najbardziej popularnym kościołem w Sandomierzu. Budowla, którą teraz widzimy powstała w 1360 r. z fundacji Kazimierza III Wielkiego. Warto jednak wiedzieć, że świątynia funkcjonowała tu dużo wcześniej. Pierwszy drewniany kościół pw. św. Mikołaja zbudowano tutaj w X w. Kilkanaście lat później został on rozebrany, celem wybudowania kolegiaty romańskiej. Niestety obiekt ten nie przetrwał najazdu tatarskiego i został zniszczony w 1259 r. Około stu lat później ukazała się w Sandomierzu zabytkowa gotycka kolegiata pw. Narodzenia NMP.

Kościół przez wiele lat był bogato wyposażany i rozbudowywany. Sam Władysław Jagiełło ufundował w 1423 r. bizantyjskie freski w prezbiterium. Wiek XVII był dla Sandomierza okropnie okrutny, z uwagi na potop szwedzki, podczas którego w świątyni wybuchł pożar. Zniszczony został dach kościoła, jego sklepienia i szczyty zachodnie. Wszystkie szkody sprawnie naprawiono. W kolejnych wiekach kościół regularnie był remontowany. Przebudowano jego fasadę, wzniesiono niskie wieże, zmieniono pokrycie dachu i nadano barokowy wystrój we wnętrzu. Kolejnym ciężkim okresem dla Sandomierza był wiek XIX. Działania wojenne po raz kolejny uszkodziły świątynie. Kilka lat później, czyli dokładnie w 1818 r. ranga świątyni została podniesiona do miana katedry. Po tym wydarzeniu prace restauracyjne oraz upiększające trwały praktycznie bez przerwy. W 1960 r. katedra decyzją papieża Jana XXIII otrzymała tytuł bazyliki mniejszej.

CO ZOBACZYĆ W BAZYLICE NARODZENIA NMP:

W związku z prawie nieustającymi pracami konserwacyjnymi oraz upiększającymi bazylika sama w sobie stanowi bogactwo dziedzictwa narodowego. Największym skarbem w Bazylice Narodzenia NMP są XV-wieczne bizantyjskie freski, które wraz z trzema innymi takimi dziełami w Polsce stanowią wyjątek na całą Europę! Będąc w świątyni, warto także zobaczyć rokokową rzeźbę ołtarzy oraz kaplicę Najświętszego Sakramentu.

Dni i godziny otwarcia bazyliki do zwiedzania:
– wtorek – sobota: 10:00 – 17:00 w sezonie letnim,
– wtorek – sobota: 10:00 – 15:00 w sezonie zimowym,
– niedziele i święta: 13:00 – 17:00 w sezonie letnim,
– niedziele i święta: 13:00 – 15:00 w sezonie zimowym,
– poniedziałek: 11:00 – 15:00.

Sezon letni trwa od 15 kwietnia do 31 października.
Sezon zimowy trwa od 1 listopada do 14 kwietnia.

Należy pamiętać, że nie wskazane jest zwiedzanie bazyliki w czasie nabożeństw. Więcej informacji dotyczących godzin i zasad zwiedzania znajdziesz na oficjalnej stronie bazyliki.

KOŚCIÓŁ ŚW. JAKUBA W SANDOMIERZU

HISTORIA KOŚCIOŁA ŚW. JAKUBA:

Jednym z największych zabytków Sandomierza jest romański kościół św. Jakuba wraz z dużą winnicą. Świątynia w tym miejscu powstała już w XII w. z fundacji księżnej Adelajdy, którą kilkanaście lat później tu pochowano. W 1226 r. do Sandomierza sprowadzono dominikanów, którzy zamieszkali przy ówczesnym kościele św. Jakuba. Niemal od razu zabrali się oni do pracy i zaczęli rozbiórkę oraz budowę nowego kościoła. Dopiero w drugiej kolejności wybudowali klasztor, który powstawał w kilku etapach. Pierwsze prace miały miejsce w XIII w. Trzeba powiedzieć, że gospodarczo zakonnicy radzili sobie bardzo dobrze. Oprócz swojego młyna posiadali również winnicę, która latem udostępniona jest dla zwiedzających. W kolejnych wiekach ich funkcjonowania wybudowali nowe skrzydła klasztoru, krużganki i postawili kilka ołtarzy.

Koniec pewnej ery w Sandomierzu nastąpił w 1864 r., kiedy to rosyjscy zaborcy zlikwidowali klasztor dominikanów. Jego część rozebrano na potrzeby pozyskania budulca, a na części utworzono koszary. W kolejnym wieku budowlę dopadł pożar, po którym zdecydowano się odnowić to miejsce i przywrócić mu XIII-wieczny charakter. Aktualnie można rzec, że historia zatoczyła koło, ponieważ od 2001 r. znów mieszkają tutaj dominikanie.

CO ZOBACZYĆ W KOŚCIELE ŚW. JAKUBA:

Największymi zabytkami w sandomierskim kościele św. Jakuba są późnoromański portal Brama Niebios, późnogotycki najstarszy datowany dzwon w Polsce z 1314 r. o imieniu Piotr, relikwie dominikanów—męczenników oraz sarkofag i płyta nagrobna księżnej Adelajdy, która była fundatorką pierwotnego kościoła.

WZGÓRZE ŚWIĘTOJAKUBSKIE I SZACHY SANDOMIERSKIE:

Kościół św. Jakuba usytuowany jest na wzgórzu Świętojakubskim, na którym między X i XIII w. istniała prężnie rozwijająca się osada. Prawdopodobnie posiadała ona nawet prawa miejskie! Niestety nie wytrzymała krwawego najazdu Tatarów i właśnie w XIII w. przestała istnieć. Całkiem niedawno odnaleziono w tej okolicy słynne sandomierskie szachy wykonane z rogu jelenia.

SANDOMIERSCY MĘCZENNICY:

Warto pamiętać, że na terenie klasztoru zamordowano wiele mieszkańców Sandomierza oraz 48 dominikanów wraz z ich przeorem Sadokiem, którzy udzielili ludziom schronienia podczas najazdu Tatarów w 1260 r. Jak mówi legenda, ponoć stracili swoje życie, wyśpiewując pieśń Salve Regina. Ich męczeńska śmierć sprawiła, że miejsce klasztoru stało się celem wielu pielgrzymek i religijnych przemyśleń. Często bywali tu król Kazimierz Wielki oraz św. Królowa Jadwiga. Dziś święto grona tych błogosławionych zakonników obchodzone jest 2 czerwca.

ŚW. AUGUSTYN ROGALA:

Czasy potopu szwedzkiego boleśnie dotknęły także Sandomierza. Gdy w mieście pojawili się Kozacy i żołnierze Siedmiogrodu, ludność w popłochu zaczęła uciekać. Nawet dominikanie zmuszeni byli opuścić swój klasztor. Tylko jeden 80-letni ksiądz Augustyn Rogala zdecydował się pozostać na miejscu. Żołnierze torturowali go, próbując wyciągnąć informacje o cennych srebrach klasztornych. Nie ugiął się i poniósł męczeńską śmierć z ręki oprawcy.

LEGENDA O LIPACH ŚW. JACKA:

Św. Jacek Odrowąż był jednym z pierwszych dominikanów mieszkających przy kościele w Sandomierzu. Jak głosi legenda, zakonnik przed wybudowaniem klasztoru posadził młode lipy do góry nogami, czyli korzeniami do góry! Intensywnie modlił się o wyrośnięcie drzewek, co mu się udało! Lipy wyrosły na ogromne drzewa o nietypowych kształtach z konarami wystającymi z górnej części pnia zamiast korzeni.

LEGENDA O ORZECHACH:

Jest jeszcze jedna bardzo krótka legenda związana ze św. Jackiem Odrowążem. Dotyczy ona odmiany orzechów włoskich, którą zakonnik przywiózł do Sandomierza z Włoch. Ponoć orzechy te tak dobrze przyjęły się w lessowej glebie miasta, że do dziś dnia ogromnej wielkości orzechy nazywane są w tym regionie Jackami.

Godziny otwarcia kościoła do zwiedzania:
– poniedziałek – sobota: 10:00 – 17:55,
– niedziele i święta: 10:30 – 11:45, 13:00 – 13:45, 15:00 – 15:45, 16:45 – 18:45.

Ceny biletów:
– wejście do krypty i na dzwonnicę – 2 zł
– zwiedzanie z audio przewodnikiem – 10 zł.

Podczas mszy świętej kościół niedostępny dla zwiedzających. Aktualne informacje dotyczące zwiedzania sprawdzaj na oficjalne stronie kościoła św. Jakuba.

KOŚCIÓŁ ŚW. JÓZEFA

HISTORIA KOŚCIOŁA ŚW. JÓZEFA:

Kolejnym ważnym zabytkiem Sandomierza jest kościół św. Józefa, który znajduje się w okolicy Bramy Opatowskiej i Parku Miejskiego. Jego historia jest ściśle związana z przybyłymi do Sandomierza w 1672 r. franciszkanami—reformatami. Z początku mieszkali oni w zwykłej kamienicy, jednak później otrzymali ziemię na zbudowanie własnego klasztoru. Zaledwie 6 lat po wprowadzeniu się do miasta zakonników, powstał drewniany zespół klasztorny. Mieszkając już na jego terenie, franciszkanie rozpoczęli budowę murowanego klasztoru, który poświęcono w 1690 r. Świątynia wraz z klasztorem została zbudowana w stylu barokowym. Jej głównymi fundatorami byli Aleksander Lubomirski, Jan Kurdwanowski, Piotr Opacki oraz Marcin Dębicki, lecz lokalni mieszkańcy również wspierali finansowo tę budowę. Zespół klasztorny wraz z kościołem wielokrotnie przebudowywano, remontowano i naprawiano. Pożar kilkukrotnie uszkodził różne części budynku. W 1864 r. budynki klasztorne zajęli Rosjanie, przekształcając jego część w cerkiew prawosławną funkcjonującą tu do 1915 r. Aktualnie w dawnym klasztorze znajduje się dom rekolekcyjny.

ZWIEDZANIE KOŚCIOŁA ŚW. JÓZEFA:

W piwnicach kościoła św. Józefa znajduje się krypta z dobrze zachowanym ciałem Teresy Izabeli Morsztynówny, która zmarła w 1698 r. Pochowana została tutaj z uwagi na bardzo świętobliwe życie. W podziemiach mieści się także krypta błogosławionego ks. Antoniego Rewery, który był tutejszym proboszczem od 1934 r. Podczas II Wojny Światowej Niemcy wywieźli go do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, a następnie w Dachau, gdzie zmarł. W 1999 r. Ojciec Święty Jan Paweł II uczynił go błogosławionym razem z innymi 107 męczennikami tej wojny. W sandomierskim kościele św. Józefa można zobaczyć również zabytkową dzwonnicę, kilka ołtarzy barokowo-klasycystycznych oraz wiele obrazów pochodzących z XIX w.

Informacje dotyczące zwiedzania znajdziesz na oficjalnej stronie kościoła św. Józefa.

KOŚCIÓŁ PW. NAWRÓCENIA ŚW. PAWŁA

Źródło: www.mojsandomierz.pl

HISTORIA KOŚCIOŁA ŚW. PAWŁA:

Kościół pw. Nawrócenia św. Pawła mieści się przy ul. Staromiejskiej w okolicach Wąwozu Królowej Jadwigi. Jego początkowa historia jest dość prosta. Gdy do miasta w XIII w. przyjechali dominikanie, przekazano im do dyspozycji kościół św. Jakuba. W związku z tym wynikła nagła potrzeba wybudowania nowego kościoła, do którego można by przenieść parafię. W ten oto sposób, w pobliżu kościoła św. Jakuba powstał drewniany kościół św. Pawła. Podobnie jak w przypadku klasztoru dominikanów fundatorem tego obiektu był krakowski biskup Iwo Odrowąż.

Niestety przez następne kilkaset lat nie ma żadnych danych odnośnie funkcjonowania świątyni. Nie wiemy, czy uległa zniszczeniom, czy została obrabowana, czy spalona i odbudowana. Pierwsze zapiski pojawiają się dopiero w XV w., mówiące o zastąpieniu drewnianego kościoła murowaną gotycką budowlą. W kolejnych latach kościół św. Pawła był wielokrotnie niszczony i obudowywany. Ogromny pożar wybuchł w 1637 r., a niedługo później podczas potopu szwedzkiego, kościół uległ znacznym zniszczeniom i grabieżom. W XIX w. stał się świadkiem walki pomiędzy sprzymierzeńcami Napoleona i Austriakami, a w okresie I Wojny Światowej ucierpiał w krwawej bitwie pomiędzy wojskami rosyjskimi i austriackimi.

W całej tej historii nie można nie wspomnieć o istotnej roli, jaką odgrywali tu poszczególni proboszczowie parafii. Większość z nich dbała o odpowiednią restaurację i odnowienie kościoła po zniszczeniach. Często płacili za wszystko z własnych kieszeni. Zniszczenia po pożarze naprawił ks. Szymon Dzierżęga. Największe zmiany w świątyni zapewnił ks. Jakub Orzechowski, który zakupił wiele świętych obrazów i srebrnych naczyń, naprawił posadzkę i wymienił dach. Proboszcz Marcin Jasiński w 1745 r. wystawił piękną murowaną dzwonnicę. Jak widzisz, dzięki staraniom wielu proboszczów na przestrzeni wieków kościół św. Pawła uważany jest za jeden z najpiękniejszych kościołów w całej diecezji!

KOŚCIÓŁ ŚWIĘTEGO DUCHA W SANDOMIERZU

HISTORIA KOŚCIOŁA ŚW. DUCHA:

Podążając szlakiem ciekawych miejsc w Sandomierzu, z pewnością będziesz chciał zobaczyć Bramę Opatowską. Tak się składa, że właśnie przy niej znajduje się kościół św. Ducha wraz z kompleksem poklasztornym i poszpitalnym. Pierwotny drewniany kompleks budynków ufundowano w 1292 r. dla Zgromadzenia Kanoników Regularnych Świętego Ducha de Saxia, czyli duchaków. Niestety kilkanaście lat później kościół spłonął w pożarze w trakcie najazdu Litwinów. Wtedy właśnie odbudowano go jako konstrukcję murowaną w stylu gotyckim.

W kolejnych wiekach kompleks ciągle ulegał zniszczeniom. Pożary dotknęły go jeszcze kilkukrotnie w XVI, XVII I XVIII w., a w XIX w. został zniszczony przez prowadzone w Sandomierzu walki. W międzyczasie wiele razy go odbudowywano, zmieniając budulec, czy styl. Dzisiejsza fasada od strony ul. Opatowskiej wykonana została w stylu klasycystycznym.

DZIAŁALNOŚĆ DOBROCZYNNA:

Tak jak wspominałam wyżej oprócz klasztoru i zabytkowego kościoła w Sandomierzu, duchacy prowadzili również szpital wraz z przytułkiem dla ludzi najbardziej potrzebujących. Najczęściej byli to ludzie biedni, chorzy, dzieci i sieroty. Była to jedna z pierwszych w Polsce działalności dobroczynnych! W 1819 r. zastąpiły ich siostry szarytki. Szpital w tym miejscu funkcjonował jeszcze do 1982 r.

KOŚCIÓŁ PW. ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA

HISTORIA KOŚCIOŁA ŚW. MICHAŁA:

W pobliżu kościoła św. Józefa i Bramy Opatowskiej znajduje się jeszcze jeden piękny kościół. Jest nim barokowy kościół św. Michała Archanioła, który wyróżnia się swoją żółtą barwą. W przeszłości funkcjonował tutaj wraz z klasztorem pp. benedyktynek. Kościół zbudowano z fundacji Marcina Zamoyskiego w 1692 r. zaraz po powstaniu klasztoru.

Budynki wielokrotnie ulegały znacznym zniszczeniom. W XVIII w. nawiedził je, pożar uszkadzając dach, a w XIX w. szkód wyrządziły pobliskie bombardowania wojenne. Podczas zaboru rosyjskiego rząd w 1903 r. usunął mniszki z klasztoru, a sam chciał umieścić w nim urząd i koszary oraz przebudować kościół na cerkiew. Ostatecznie przystał na propozycję ówczesnego biskupa, polegającą na oddaniu kościoła i budynków poklasztornych na rzecz Wyższego Seminarium Duchownego, w zamian za przekazanie w ręce rządu dotychczasowego lokum księży. W poklasztornych budynkach dokonano szeregu prac remontowych, m.in. dobudowano nowe skrzydło, wymieniono pokrycie dachowe, wyremontowano wieżę kościelną i wyburzono mur zewnętrzny. Niestety w 1966 r. w kościele św. Michała znów wybuchł pożar, a zniszczenia okazały się na tyle duże, że nie udało się już odbudować bogato zdobionego ołtarza głównego.

HISTORIA SANDOMIERSKICH PP. BENEDYKTYNEK:

Siostry panny benedyktynki zjawiły się w Sandomierzu w 1615 r. Z początku mieszkały w drewnianym klasztorze, zbudowanym w nieco innym miejscu, w okolicy ul. Sokolnickiego. Fundatorką klasztoru była Pani Elżbieta Sieniawska, której dwie córki należały do zakonu. Niestety po kilku latach klasztor doszczętnie się spalił. Padła decyzja o odbudowaniu go w innym miejscu, czyli w tym, w którym obecnie możemy go oglądać. Budowa nowego klasztoru ruszyła w 1627 r. dzięki fundacji Marcina Zamoyskiego.

W XIX w. zaborca rosyjski rozpoczął naciski na mniszki, które krok po kroku doprowadziły do ich upadku. Z początku tylko ograniczano ich działalność przez zamknięcie szkoły dla dziewcząt, zmniejszenie ilości mniszek oraz zakaz przyjmowania nowych mniszek do klasztoru. Jednak z czasem Rosjanie zajęli wszystkie budynki klasztorne razem z kościołem. Odebrali także pp. benedyktynkom wszystkie ich majątki ziemskie. W tak podłej sytuacji mniszki postanowiły uciec z miasta. Ostatnich 6 pp. benedyktynek opuściło Sandomierz w 1903 r.

Jeżeli ten artykuł był dla Ciebie pomocny będę wdzięczna jeżeli postawisz mi wirtualną kawkę :)
Każde wsparcie to dla mnie motywacja do dalszego działania.